به دلیل حضور آهک فعال در خاکهای آهکی، زیادی بیکربنات در آبهای آبیاری، کمی موادآلی، مصرف غیر صحیح (پخش سطحی) کود در سایه انداز درختان، با عنایت به کمی تحرک اکثر کودهای مصرفی بخصوص کودهای فسفاته و ریز مغذیها و عدم رعایت مصرف بهینه کود و آب، درختان میوه در کشور عمدتاً دچار انواع کمبودها هستند. بیان روش صحیح کود دهی در باغهای میوه اولویت خاصی یافته است. یکی از بهترین و ساده ترین روشهای درست کود دهی اعمال روش چالکود است.راندمان و کارآئی مصرف کود در روش چالکود بمراتب بیشتر از روش پخش سطحی کود می باشد؛ چون ریشه ها مستقیماً غذای مطلوب خود را تأمین می کنند و غذای سالم تا چندین سال، بدون زحمت در اختیار درخت خواهد بود .
روش چالکود شکل خاصی از جایگذاری موضعی کودهای آلی و شیمیایی در خاک می باشد. این روش برای باغهای میوهای طراحی شده است که دارای مشکل زرد برگی آهکی (کمبود آهن) باشند، ولی محاسن آن فراوان بوده و اجرای آن در هر باغی مزایایی در بر خواهد داشت.
در این روش در نزدیکی ریشه درخت، چاله هایی حفر میشود و سپس با کودهای آلی و شیمیایی پر میگردد. این روش دارای مزیت هایی خواهد بود که از آن جمله است:
- بخش زیادی از کود پخش سطحی شده برای تغذیه درختان میوه توسط ذرات خاک سطحی جذب و تثبیت میشود، اما در استفاده از کود بصورت چالکود ریشه درختان مستقیم با مواد کودی ارتباط داشته و عناصر مغذی را جذب مینماید.
- چالههای حفر شده در سایه انداز درخت باعث افزایش نفوذپذیری آب به داخل خاک میشود همچنین حضور مواد آلی در چالهها باعث جذب و نگهداری آب شده و راندمان آبیاری را افزایش میدهد.
- چاله های پر شده با کود آلی مرغی فرآوری شده، مکانهایی فاقد از آهک و مناسب برای ریشهها فراهم می آورد که جذب عناصر را بهبود میبخشد.
- چالکود میتواند از نرسیدن اکسیژن به ریشه گیاه بخاطر آبیاری سنگین و رسی بودن خاک و زیاد شدن دی اکسید کربن و تولید بی کربنات، جلوگیری کند.
- از آنجا که درخت میوه گیاهی است دائمی، هر سال تراکم ریشه در حوالی منطقه چالکود و تماس ریشه با این منطقه غنی از کود افزایش می یابد در نتیجه، کارآئی مصرف کود افزایش و مقدار مصرف کود در هکتار کاهش می یابد. ضمن اینکه مشکل اصلی مصرف موضعی کود، یعنی سطح تماس کم ریشه با مناطق غنی از کود نیز در روش چالکود وجود ندارد.
- راندمان و کارایی مصرف کود در روش چالکود به مراتب بیشتر از روش پخش سطحی میباشد. چون ریشه ها مستقیما غذای مطلوب خود را تأمین میکنند و غذای سالم برای چند سالی بدون زحمت در اختیار درخت خواهد بود.
موارد لازم برای ایجاد چالکود
- محل حفر چاله: در ابتدا بایستی چاله هایی در نزدیکی تنه درختان حفر شود. این چاله ها در ۳/۱ قسمت انتهای سایه انداز درختان حفر شود. علت حفر چاله ها در قسمت انتهایی سایه انداز درخت آن است که بیشتر ریشه های جوان و فعال در آن منطقه قرار میگیرند توانایی ریشه های جوان و فعال در جذب آب و عناصر غذایی بیش از ریشه های اصلی و قطور درختان میباشد. در ضمن حفر چاله در چنین مناطقی به ریشه های اصلی و قطور درختان صدمه نمیرساند. محل چاله باید در جایی باشد که آب آبیاری حتما به طریقی آن را خیس کند. چاله ها در مسیر آبیاری احداث گردد، درحالتی که آبیاری بصورت غرقابی، کرتی و یا قطرهای باشد، در سایهانداز درخت چاله ها حفر میگردد و یا شیاری به دور تنه درخت در سایهانداز حفر می گردد. در حالتی که آبیاری یصورت جوی و پشته یا نواری باشد در طرفین سایه انداز درخت و موازی مسیر آب شیارهایی برای جایگذاری کود آلی حفر میگردد. اگر خاک شنی باشد سایه انداز درخت را به دو قسمت تقسیم کرده، چالکود را در 2/1 انتهایی احداث میکنند ولی در خاکی که رسی باشد، سایه انداز درخت را به 3 قسمت تقسیم وچاله را در 3/1 انتهایی ایجاد میکنند.
- تعداد چاله: در صورتی که تعداد چاله کم باشد، تماس ریشه درختان با مناطق اصلاح شده خاک کم بوده و اثر بخشی روش کامل نیست. افزایش تعداد چاله نیز هزینه بر و پرخرج خواهد بود. در مجموع برای درختان میوه بیش از ۱۰ سال 4 تا 8 چاله برای هر درخت توصیه میشود.
- قطر و عمق چاله: در باغها حفر چاله ها با وسایل معمولی چون بیل و کلنگ انجام میشود. در چنین حالتی قطر چالهها بین ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر خواهد شد. در صورتیکه از مته پشت تراکتوری استفاده شود. قطر چاله حدود ۳۵ سانتیمتر خواهد بود. عمق چاله بستگی به عمق پراکنش ریشه های درخت دارد، به طور معمول عمق ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتری مناسب میباشد.
- چگونگی پر کردن چاله ها: خاک خارج شده از چاله ها را به صورت یکنواخت در فاصله بین ردیفهای درختان پخش و از باز گرداندن دوباره آن به داخل چاله خودداری کنید. چاله ها را با مخلوطی از ماده آلی (کود دامی یا خاک برگ یا کمپوست) و کود مرغی فرآوری شده پر کنید. هنگامی که برای اولین بار چاله را پر میکنید بهتر است ابتدا کود دامی مورد نیاز برای پر کردن چاله را با کود مرغی فرآوری شده به خوبی مخلوط نموده و سپس درون چاله بریزید، با لگد کردن کود در داخل چاله تا حدی آن را بفشارید و درصورت نشست، مجددا کود دامی بیفزایید تا هم سطح خاک باغ شود.
- نگهداری از چاله ها: در صورتی که از چالهها به خوبی نگهداری شود، حفر آن یک بار برای چندین سال کافی خواهد بود. هرسال نشست توده کود در داخل چاله را با افزودن مجدد کود مرغی فرآوری شده و کود دامی جبران کنید. از پر شدن چاله ها بوسیله خاک جلوگیری نمایید. خیسی بیش از حد و خشکی توده کود دامی داخل چالکود از کارایی روش میکاهد. رطوبت و تهویه متعادل، رشد ریشه را در داخل چالکود تقویت میکند. در سالهای بعد، افزودن کودهای شیمیایی متحرک و غیر متحرک بر سطح چالهها امکانپذیر است. حرکت این کودها به همراه آب آبیاری در داخل کود دامی به راحتی انجام میشود و نیازی به صرف هزینه جهت پای بیل و زیر خاک کردن کودهای شیمیایی غیر متحرک نیست. در صورتیکه آبیاری تحت فشار باشد، چالهها در زیر قطره چکانها حفر شود. بلافاصله پس از کوددهی چاله ها آبیاری شود.
مقدارکود مرغی فرآوری شده مصرفی :
برای درختان یکسال و 2سال به ازای هر سال سن درخت مقدار 5/1-1 کیلوگرم کود مرغی فرآوری شده با 3 کیلوگرم کود دامی پوسیده مخلوط شود و در چاله ریخته شود.
برای درختان با سن بیش از 3 سال به ازای هر درخت مقدار 4-3 کیلوگرم کود مرغی فرآوری شده با 5 کیلوگرم کود دامی پوسیده ترکیب و در چاله ریخته شود.
قابل توجه باغداران گرامی :
نکته مهم 1: خاک خارج شده از چاله ها را بصورت یکنواخت در فاصله بین ردیفهای درختان پخش و از بازگرداندن آن به چاله ها خود داری شود.
نکته مهم 2: چاله ها با مخلوطی از کود دامی یا خاک برگ یا کمپوست و کود مرغی فرآوری شده پر شود .
نکته مهم 3: به باغداران عزیز توصیه میشود که کودهای مورد نیاز درختان میوه خود را چالکود (مصرف عمقی)، که چال آن در زیر قطره چکانهای سیستم آبیاری تحت فشار و یا کنار نهر آبیاری خواهد بود، مصرف نمایند.
نکته مهم 4: باغداران گرامی تحت هیچ شرایطی کودها را با روش سطحی مصرف نکنند، چون انجام این کار جزء اتلاف وقت و انرژی ثمری نخواهد داشت.
نکته مهم 5: رای افزایش بازیافت کود و آب، در صورت نبود سیستم آبیاری تحت فشار، آبیاری به طریق تشتکی انجام گیرد.