تفاوت های مهم در تشخیص گندم از جو
تاریخچه و خصوصیاتَ
گندم و جو تقریبا 10 هزار سال پیش در خاورمیانه اهلی شدند و از آن زمان بخش حیاتی از رژیم های غذایی انسان و دام بوده اند. هر دو از خانواده غلات هستند که شامل سایر محصولات مانند برنج و ذرت می شوند. دانه ها، میوه های گیاهان غلات هستند. این میوه ها بر روی یک سنبله وجود دارند که در ردیف های عمودی قرار می گیرند. دانه از سه لایه تشکیل می شود. لایه جوانه داخلی، هسته ی مغذی متراکم است. خارج از این اندوسپرم وجود دارد که بیشتر حاوی کربوهیدرات و پروتئین هایی است که لایه جوانه را با انرژی تامین می کنند. به لایه بیرونی سبوس می گویند که سرشار از فیبر، ویتامین های گروه B و مواد معدنی کمیاب است. از زمان اهلی سازی اولیه، هر دو دانه در انواع و زیر گونه های مختلف کشت شده اند. بیشترین رقم گندمی که کشت می شود، گندم نان (Triticum aestivum) است. سه نوع جو وجود دارد شامل دو ردیف، شش ردیف و بدون پوست که این سه نوع با نام گیاه شناسی Hordeum vulgare شناخته می شوند. غلات به عنوان یکی از مهم ترین و پر کاربردترین منابع غذایی بشر در جهان به حساب می آیند. در بین غلات، دو گیاه گندم و جو به عنوان شاخص تریت غلات سردسیری شباهت های زیادی از نظر ریخت شناسی دارند.
گندم و جو چه فرقی با هم دارند؟
- دانه های گندم تپل تر و گردتر از دانه های جو هستند و دانه های جو دوکی شکل می باشد.
- در گندم در هر گره یک سنبلچه وجود دارد اما در جو در هر گره سه سنبلچه وجود دارد.
- تفاوت دیگر در نوع خوشه بندی است، دانه بندی گندم متصل و دانه بندی جو جدا از هم است.
- سنبلچه گندم چند گلی است اما سنبلچه جو تک گلی است.
- جوانه زدن بذر گندم تک قطبی ( از یک سمت) اما جوانه زدن جو دو قطبی ( از دو سمت) است. تفاوت در جوانه زنی بذر گندم و جو از نظر تک قطبی یا دو قطبی بودن، در جوانه زنی تک قطبی مثل گندم، ریشه چه و ساقه چه از یک نقطه بذر ظهور می کنند. در حالیکه درجوانه زنی دو قطبی مثل جو، محل ظهور ریشه چه و ساقه چه متفاوت بوده و دو منطقه متفاوت است که روبروی هم بوده و مانند دو قطب شمال و جنوب در روی بذر می باشد.
- گوشوارک در جو بلندتر از گندم است و مانند صلیب بر روی هم قرار می گیرد.
- زبانک در جو بلندتر از گندم است.
- انتهای برگ های گندم تیز، در صورتی که انتهای برگ جو گرد است.
- رنگ برگ های گندم سبزتیره و رنگ برگ های جو معمولا سبز روشن است.
- از نظر رنگ مزرعه، مزرعه جو نسبت به مزرعه گندم کم رنگ تر است.
- در گندم گلوم ها قاشقی و بزرگ ولی در جو زائده های نخ مانند دیده می شود.
- ریشک ها در جو معمولا بلندتر از گندم و در یک امتداد و تقریبا برروی هم قرار دارند در صورتی که ریشک های گندم نسبت به محور سنبل با زاویه حاده قرار گرفته و متفرق می باشند.
- در محل اتصال پهنک برگ به غلاف در گندم تعدادی کرک دیده می شود اما در جو کرک و مو مشاهده نمی شود.
- در مرحله برداشت سنبله های گندم زرد و مزرعه ظاهری طلایی رنگ دارد اما رنگ مزرعه جو در هنگام رسیدگی و برداشت زرد- سفید است.
- تفاوت در رنگ مزارع در مرحله رشد رویشی:
بطور کلی رنگ مزرعه جو کم رنگ تر از مزرعه گندم است. یعنی رنگ گیاه جو سبز کم رنگ ولی رنگ گیاه گندم سبز تیره می باشد. البته این موضوع همیشگی نیست و میزان کود ازت بکار رفته و نوع رقم نیز بر رنگ گیاه تاثیر گذار است.
اگر به سنبله های گندم و جو نگاه کنید به سادگی متوجه دانه بندی متصل گندم و دانه بندی جدا از هم جو می شوید.
- تفاوت در شکل ریشک ها در سنبله:
ریشک در سنبله جو بسیار طویل تر از گندم است. علاوه بر این نحوه قرارگیری ریشک نیز در گندم وجو کاملا متفاوت است. بطور کلی ریشک جو موازی با سنبله هاست ولی در گندم ریشک نسبت به سنبله کمی زاویه دار بوده و موازی با سنبله ها نیست.
- تفاوت در رنگ مزارع در زمان رسیدگی و برداشت:
رنگ زرد سنبله های گندم طلایی تر از رنگ زرد سنبله های جو می باشد و ظاهر مزرعه جو در زمان رسیدگی زرد- سفید است در حالیکه مزرعه گندم ظاهری طلایی رنگ دارد.
- مقاومت انتهای ساقه جو که نزدیک به سطح خاک است کم و در مقابل ورس حساس تر از گندم می باشد.
- یکی دیگر از تفاوت های گندم و جو در سرعت جوانه زنی است. قدرت و سرعت تولید جوانه در جو به مراتب بیش از گندم است.
- جو در مرحله تولید جوانه به سرما حساس تر می باشد.
- درصد دگرگشنی در گندم بیشتر از جو است.
- دانه جو در مقایسه با گندم برای جوانه زنی، رطوبت کمتری لازم دارد.
- دوره رشد جو کوتاه تر از گندم است به همین دلیل در مقایسه با گندم 1-2 نوبت به آب کمتری احتیاج دارد.