استفاده از آفت کش های مجاز در کشاورزی ارگانیک

همانگونه که قبلا ذکر شد، سموم دفع آفات نباتی مصنوعی اعم از قارچ کش، حشره کش، علف کش، کنه کش و غیره جایگاهی در کشاورزی ارگانیک ندارند. لیکن این بدان مفهوم نیست که از هیچ نوع ماده شیمیایی و به اصطلاح از هیچ سمی نمی توان استفاده کرد. در این سیستم، در شرایطی که آفت یا بیماری شدت یابد و با روش های دیگر مبارزه، که قبلا ذکر شد، کنترل آن میسر نشده باشد، استفاده از ترکیبات معدنی و یا ترکیبات آلی که منشا طبیعی داشته باشند، مجاز می باشد. شایان توجه است که این دسته از سموم بایستی حداقل خطر را برای جانوران، بخصوص پستانداران و حشرات مفید داشته باشد و کمترین آسیب ممکنه را به محیط زیست وارد نماید و سریعا تجزیه شده و در طبیعت انباشته نشوند.

امروزه آفت کش هایی به بازار آمده اند که مصرف آنها در کشاورزی ارگانیک اشکال ندارد. این آفت کش ها ممکن است با پایه مواد معدنی، مواد آلی طبیعی  و یا فرآورده های بیولوژیک باشند و با اسامی تجاری گوناگونی ارائه شوند. در اینجا تعدادی از آن ها بر اساس مواد تشکیل دهنده (بدون ذکر و توجه به اسامی تجاری) و به منظور اطلاع خوانندگان محترم بطور مختصر ذکر می گردند.

• گوگرد معدنی (سولفور)

به صورت پودر و نیز به شکل پودرهای قابل تعلیق در آب برای کنترل سفیدک های حقیقی، برخی دیگر از بیماری های قارچی و کنترل کنه های گیاهی کاربرد دارد.

• پودر سیلیس

از این پودر می توان برای کنترل آفات انباری و نگهداری دانه هایی نظیر غلات استفاده نمود.

بدیهی است محصولاتی که این پودر به آنها افزوده شده است، قبل از مصرف بایستی الک شوند.

• محلول بوردو:

محلولی است که از ترکیب سولفات مس و آب آهک تشکیل می شود و برای کنترل بیماری هایی مثل سفیدک های داخلی به کار می رود.

• صابون های قلیایی:

محلول هایی هستند که ازترکیب نمک های پتاسیم و یا سدیم با اسیدهای چرب به دست می آیند و خاصیت حشره کشی دارند. در مصرف این محلولها بایستی طوری مصرف شوند که حتما روی بدن حشرات پاشیده شوند. ثانیا در هوای خشک و گرم مصرف نشوند، زیرا پس از خشک شدن تاثیر خود را از دست می دهند. و ثالثا تعدادی از گیاهان نسبت به آن ها حساس بوده و در اثر مصرف آن ها دچار گیاه سوزی می شوند. لذا قبل از مصرف، باید از عدم حساسیت گیاه به آنها اطمینان حاصل کرد.

• روغن های امولسیون شونده

اغلب این روغن ها منشا معدنی داشته و با آب به نسبت مناسب مخلوط و روی گیاهان پاشیده می شوند. این روغن ها عمدتا برای کنترل حشرات آفت به کار می روند.

• مواد و عصاره های گیاهی

این ترکیبات منشا گیاهی دارند. بنابراین بقایای خطرناکی برای محیط زیست از خود به جای نمی گذارند، معمولا در مقادیر مصرفی توصیه شده برای انسان و حیوانات خونگرم، کم خطر و یا بدون خطر هستند و به طور کلی با محیط زیست سازگارند. برخی از این ترکیبات عبارتند از:

جریش یا نیم: عصاره استخراج شده از میوه های درخت نیم یا جریش که دارای خاصیت حشره کشی است، ب شکل تجاری تهیه و روی گیاهان مورد نظر پاشیده می شود. مواد هورمونی موجود در ترکیبات یاد شده، مانع به بلوغ رسیدن و تکمیل چرخه زندگی حشرات می شود که از برگ های سمپاشی شده، تغذیه کرده اند. این ترکیبات در هوای خشک و همچنین در ساعات آفتابی نبایستی مصرف شوند، برای انسان بی خطرند ولی باید دقت کرد که حیوانات خانگی و اهلی تا چند ساعت بعد از محلول پاشی، از گیاهان سمپاشی شده مصرف نکنند.

پیرترین: این حشره کش از گل های گیاه پیرتروم و بعضی از گیاهان خانواده کاسنی به خصوص گونه هایی از جنس داوودی استخراج و معمولا به صورت پودر ارائه می شود. این حشره کش سریعا تاثیر می کند.

سمیت آن برای حیوانات اهلی و خانگی نسبتا کم ولی برای زنبورعسل و سایر حشرات بسیار است. بنابراین در مصرف آن بایستی نهایت احتیاط برای حفظ حشرات مفید صورت پذیرد. این گیاه در ایران نیز یافت می شود و در گذشته در ترکیب امشی بکار می رفته است.

نیکوتین: نیکوتین از حشره کش های موثر وقدیمی است. این ماده در برگ های توتون و تنباکو به فراوانی یافت می شود. ترکیب سولفات دو نیکوتین یکی از فرم های تجاری این حشره کش است که عمدتا برای کنترل آفات مکنده به خصوص شته ها و زنجرک ها مناسب است.

سابادیلا: پودر بسیار نرمی است که از آسیاب کردن بذور گیاهی به نام سابادیلا به دست می آید. این حشره کش تاثیر سریع داشته، اما برای حشرات مفید به ویژه زنبور عسل بسیار سمی و کشنده است. حیوانات خانگی و اهلی نیز بایستی از آن دور نگهداشته شوند، زیرا روی غشا مخاطی آنها تاثیر می گذارد.

• آفت کش های بیولوژیک:

امروزه تعدادی از سموم بیولوژیک به شکل تجاری در بازار ارائه شده اند. مثلا (BT) که از یک سویه و یا مخلوطی از چندین سویه از یک نوع باکتری است که برای کنترل آفات مختلف استفاده می شود. و یا تریکودرمین، که برای کنترل قارچ های بیمارگر خاکزی مثل ریزوکتونیا، فوزاریوم و ... کاربرد دارد. همچنین پودرهایی که محتوی ویروس های بیمارگر است، برای کنترل تعدادی از آفات نظیر بید، سیب زمینی و غیره به کار می روند.

مدیریت صحیح در حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاهی

واقعیت این است که کودها و مواد حاصل خیز کننده شیمیایی ساخت بشر از یک سو موجب افزایش عملکرد محصولات باهزینه نسبتا کم شده و از سوی دیگر باعث به هم خوردن تعادل طبیعی حیات جانداران، آلودگی خاک و آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی می شوند. مهم تر از همه آن که این کودها باعث ایجاد مشکلاتی در سلامت مصرف کنندگان می شوند. در مقابل، مصرف مواد آلی و حاصلخیز کننده های طبیعی، مشکلات زیست محیطی یاد شده را نداشته و سلامت مصرف کنندگان را نیز مورد تهدید قرار نمی دهند.

درست است که کودهای شیمیایی نقش چشمگیری در افزایش تولیدات کشاورزی در نیم قرن گذشته داشته اند ولی به اعتقاد دانشمندان و متخصصان خبره کشاورزی، مصرف بی رویه این مواد مصنوعی، مسائل و مشکلات فراوانی را به هم به بار آورده اند که بایستی مد نظر کشاورزان عزیز قرار گیرند:

• باقیمانده ترکیبات حاصل از مصرف کودهای شیمیایی در میوه ها و محصولات کشاورزی، سلامت مصرف کنندگان این محصولات را به خطر انداخته است.
• باقیمانده کودهای شیمیایی در خاک، همراه با آب آبیاری به سفره های آب زیر زمینی نفوذ کرده و با استحصال دوباره آب به مصرف انسان ها و جانوران می رسد و آنها را مسموم می کند.
• مسمومیت حاصل از مصرف ترکیبات شیمیایی باقیمانده از کودها، فوری ظاهر نمی شوند بلکه به اعتقاد کارشناسان بهداشت و تغذیه در طولانی مدت به صورت سکته های ناگهانی و دیگر امراض سخت بروز خواهد کرد.
• مصرف کودهای شیمیایی تعادل طبیعی موجودات زنده داخل خاک و محیط زیست بشر و جانوران را برهم زده و آینده کره زمین را به مخاطره می اندازد.
• کاربرد وسیع کودهای شیمیایی در کشاورزی، عطر، طعم و مزه میوه ها و سبزیجات را دستخوش تغییراتی ناخوشایند می نماید.
• با مصرف کودهای شیمیایی، تولید آنتی اکسیدان ها در میوه ها که برای تقویت سیستم دفاعی بدن لازم وضروری هستند، به شدت کاهش می یابد.
• استفاده زیاد از کودهای شیمیایی در کشاورزی، موجب تخریب ساختمان فیزیکی و شیمیایی خاک شده و در دراز مدت، مزارع کشاورزی را به کویری شور و لم یزرع تبدیل خواهد نمود.