انواع روش های کود دهی به شرح زیر می­باشد:

1-پخش سطحی

در این روش، کود قبل از کاشت گیاه، به وسیله­ ی دست یا ماشین به­طور یکنواخت در تمام سطح مورد نظر پخش می­شود. بسیاری از مواقع پس از پخش سطحی، کود از طریق شخم یا به وسیله دیسک سطحی با خاک مخلوط می­شود. این روش کود دهی برای  پخش کردن کودهای محلول در آب، از جمله کودهای نیتروژن به کار گرفته می­شود. البته در خاک­های قلیایی به ویژه در هوای گرم، احتمال هدر روی آمونیاک وجود دارد.

در این شرایط پخش سطحی کود توصیه نمی­شود. روش پخش سطحی برای کودهای دارای فسفر و پتاسیم، کارایی پایین تری دارد. البته این کودها در خاک­های رسی حرکت بسیار کندی دارند. بنابراین  عناصر غذایی در زمان مناسب در اختیار ریشه­ها قرار نمی­گیرد.

استفاده از روش کود دهی سطحی، جهت تامین فسفر و پتاسیم مناسب نمی­باشد. لازم به ذکر است که جذب این عناصر از طریق ریشه، تنها با استفاده از شخم یا دیسک عمیق امکانپذیر است. در کود دهی به روش سطحی میزان مصرف کود قابل توجه بوده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست. معمولا این روش کود دهی، مواقعی استفاده می­شود که بذر گیاه نیز پخش سطحی شود.

2-روش نواری یا خطی

این روش کود دهی، معمولا در زراعت­هایی که به شکل نواری انجام شده باشد، کاربرد دارد. در این روش کود شیمیایی، به شکل نوار در یک یا دو طرف ردیف بذور حدود دو تا پنج سانتی­متر عمیق­تر از بذور قرار داده می­شود. در روش نواری تثبیت کودهایی نظیر کودهای فسفاته، پتاسیم­ و کودهای دارای  عناصر کم مصرف کاتیونی به ویژه در خاک­های با بافت ریز کاهش می­یابد. این روش در مقایسه با پخش سطحی کود، میزان مصرف کود و همچنین میزان رشد علف های هرزکاهش می­یابد.

اگر فاصله_­ ی کود با بذر گیاه کمتر از حد لازم باشد، احتمال سوختگی گیاهچه وجود دارد. بعلاوه با توجه به حجم محدود کود دهی شده در خاک، حجم کمتری از خاک، مورد استفاده ریشه قرار می­گیرد. در نتیجه ریشه ­ها در اطراف ذرات کود گسترش می­یابد. این روش بیشتر برای گیاهان ردیفی به کار گرفته می­شود. در باغ­ها نیز می­توان از این روش به شکل خطی در کنار ردیف درختان ویا دورتا دور تنه­ی درخت و یا در فاصله­ ی نصف تنه­ی درخت تا سایه انداز درخت استفاده کرد.

3-تغذیه برگی( محلول­پاشی)

در این روش عناصر مورد نیاز گیاه به سرعت و باکارایی نسبتا بالاتری در اختیار گیاه قرار می­گیرند. کاهش مصرف کودهای شیمیایی و پیامدهای زیست محیطی ناشی از آن،  نظیر آلودگی آبهای زیرزمینی و تخریب ساختمان خاک از ویژگی­های این روش است. در مواقعی که علایم کمبود مشاهده می­شود  و تامین سریع عناصر غذایی شاخه، برگ و میوه ضروری می­باشد و درمواقعی که ریشه ­ها به دلایل مختلف نظیر شرایط نامساعد محیطی(دمای پایین خاک) نتوانند عناصر غذایی را به خوبی جذب کنند و یا در شرایطی که برخی اندام­های گیاه مثل میوه، نیازمند عناصر غذایی مثل کلسیم باشد، محلول پاشی راهکار مناسبی است.

برای کاهش عارضه­ پوسیدگی گلگاه در گیاهان میوه دار، مانند هندوانه یا لکه تلخی در سیب که ناشی از کمبود کلسیم است محلول پاشی میوه امری ضروری است، زیرا کلسیم در گیاه بسیار غیر پویا بوده وحتی ازطریق برگ به مقدار کافی به میوه منتقل نمی­شود. تغذیه برگی برخی از عناصر نظیر بور، منگنز، روی و آهن به روش محلولپاشی به ویژه در خاک­های اهکی کشور در مقایسه با مصرف خاکی این عناصر، مناسبتر است. در این خاک­ها تغذیه برگی به دلیل برطرف نمودن سریع کمبود و جلوگیری از تثبیت عناصر در مقایسه با مصرف خاکی کارایی بالاتری دارد.

3-1-مواقعی که تغذیه برگی از میان روش های کود دهی توصیه می­شود:

3-1-1- پایین بودن قابلیت استفاده­ عناصر در خاک: یکی از عوامل کمبود عناصر غذایی به ویژه عناصر کم مصرف در خاک، پایین بودن قابلیت جذب عناصر در خاک است. در خاک­های آهکی ایران به دلیل pH و درصد آهک بالا و هم چنین  مصرف بیش از اندازه­ی کودهای فسفردار قابلیت استفاده عناصر کم مصرف، مثل آهن و روی کم است، به صورتی که با  وجود بالا بودن مقدار کل این عناصر در خاک، کمبود این عناصر در بسیاری از خاک­های مناطق مرکزی کشور گسترش دارد. 

3-1-2- پایین بودن فعالیت ریشه در طی مرحله­ زایشی و تولید میوه در طی مرحله­ زایشی، به دلیل رقابت اندام­های زایشی(دانه و میوه) با ریشه­ها برای جذب هیدرات­های کربن، فعالیت ریشه­ها کاهش می­یابد و درطی آن نیز جذب عناصر غذایی کم می­شود. با تغذیه برگی در این مرحله از رشد گیاه، رقابت ریشه و شاخه ها  کاهش می­یابد. در درختان میوه، گندم، جو و بقولات رقابت شدیدی بین ریشه­ و میوه­ها در مرحله­ی زایشی ایجاد می­شود.

در بقولات تثبیت کننده نیتروژن، رقابت ریشه و دانه برای جذب هیدرات­های کربن سبب کاهش رشد گره­های ریشه و در نتیجه کاهش عملکرد محصول می_­شود. تغذیه برگی عناصر غذایی در درختان میوه(در زمان رشد و نمو میوه) و غلات(هنگام رشد و نمو دانه) سبب بهبود کیفیت محصول می­شود.

3-1-3 محلول پاشی با هدف بهبود کیفیت محصولات کشاورزی محلول­پاشی نیتروژن، روی و آهن در مراحل پایانی رشد و نمو غلات، سبب افزایش پروتئین و غلظت روی و آهن دانه می­شود. بنابراین محلول پاشی عناصر غذایی در اواخر دوره­ی رشد غلات یعنی زمانی که برگ­ها هنوز زرد نشده­اند(زمان تشکیل دانه) تاثیر خوبی در بهبود کیفیت دانه غلات دارد. نارسایی­های فیزیولوژیکی ناشی از کمبود کلسیم مثل لکه تلخی، لهیدگی، پوسیدگی گلکاه و ترک برداشتن در بسیاری از باغ­های میوه کشور مشاهده می­شود که به دلایلی نظیر کند بودن سرعت حرکت کلسیم در داخل گیاه و انتقال کم آن به میوه کمبود کلسیم در میوه ایجاد می­شود. در چنین شرایطی به دلیل حرکت کند این عناصر در داخل گیاه برای افزایش مقدار کلسیم یا منگنز میوه­­ها، محلول پاشی مفید و موثر است.

3-2- فواید محلول پاشی

3-2-1 –رشد رویشی گیاه : محلول پاشی اوره در بهار یا پاییز در درختان سیب رشد رویشی را افزایش می­دهد. محلول­پاشی، سبب افزایش رشد رویشی و در نهایت عملکرد محصول می­شود.

3-2-2- عملکرد محصول برطرف کردن سریع کمبود عناصر غذایی از طریق تغذیه برگی، تاثیر زیادی بر عملکرد درختان میوه  دارد. در زمان ظاهر شدن علایم کمبود، تشخیص سریع علایم و برطرف کردن کمبود از طریق تغذیه برگی از کاهش عملکرد و خسارت بیشتر محصول جلوگیری می­کند. 

3-2-3 –تاثیر محلول پاشی برکیفیت محصول محلول_­پاشی روشی مفید و موثر در جهت بهبود کیفیت محصولات کشاورزی است. برای کاهش بیماری­های فیزیو­لوژیکی مثل ترکیدگی، لکه چوب پنبه­ای، لکه تلخی و لهیدگی محلول­پاشی با کلسیم مناسب است. محلول­پاشی میوه با بور نیز سبب کاهش ترکیدگی میوه می­شود. محلول­پاشی با ترکیبات نیتروژن دار(مثل اوره) یا کودهای عناصر کم­مصرف(مثل آهن و روی) در اواخر دوره­ی رشد گندم، سبب بهبود کیفیت گندم می­شود.

4- روش کود آبیاری

افزودن کود به آب آبیاری برای تامین همزمان آب و عناصر غذایی مورد نیاز گیاه را کودآبیاری می­نامند. کاربرد این روش در مناطق خشک و نیمه خشک به ویژه در سیستم­های آبیاری قطره­ای بسیار متداول است. این روش معمولا برای تامین نیتروژن بکار گرفته می­شود. فسفر، پتاسیم، گوگرد، روی و آهن نیز به صورت کودآبیاری مصرف می­شوند.

4-1-محاسن کود آبیاری که یکی از مهمترین روش های کود دهی است

در روش کودآبیاری، امکان به کارگیری مقدار مورد نیاز کود با کمترین اتلاف و در بهترین زمان در طی دوره­ی رشد گیاه وجود دارد. در مقایسه با روش­های رایج کود دهی، روش کود آبیاری هم از جهت تاثیر بر گیاه و هم میزان کود مصرفی مناسبتر است.

در روش کودآبیاری، عناصر غذایی بصورت یکنواخت در منطقه­ ی مرطوب ریشه در محلی که ریشه­ های فعال گسترش دارد، پخش می­شود. این امر سبب افزایش کارایی کود دهی و کاهش مقدار کود مصرفی نیز می­شود. کم شدن هزینه­های تولید، کاهش آبشویی کود از ناحیه ریشه و در نتیجه کاهش آلودگی آبهای زیرزمینی از محاسن روش کودآبیاری می­باشد.

کاربرد روش کودآبیاری در برخی از محصولات زراعی که امکان وارد شدن کارگر یا تجهیزات کودپاشی به مزرعه در طول دوره­ی رشد وجود ندارد، روشی مناسب برای برطرف کردن نیاز غذایی گیاه است.

کود آبیاری روش مناسبی برای عناصر کم­مصرف نیز است. زیرا معمولا مقادیر بسیار کم این کودها مصرف شده است. درنتیجه توزیع یکنواخت آن در سیستم­های کود دهی رایج مشکل است. در روش کودآبیاری بر خلاف تغذیه برگی، برگ­ها خیس نشده در نتیجه احتمال سوختگی آنها و شیوع بیماری­های قارچی کمتر است. در کشت­های گلخانه­ای نظیر کاهو، گوجه فرنگی و فلفل، مدیریت کودآبیاری در افزایش عملکرد و ارتقای کیفی محصول نقش مهمی دارد.

4-2- توصیه‌هایی برای کود آبیاری به عنوان یکی از روش های کود دهی

برای موثر واقع شدن کودآبیاری، شناخت وضعیت گیاه (مثل نیاز غذایی و الگوی توسعه­ی ریشه)، شیمی خاک(حلالیت و پویایی عناصر غذایی)، شیمی کود(قابلیت اختلاط، رسوب، انعقاد و خاصیت خوردندگی) و کیفیت آب آبیاری(مثلا pH، غلظت سدیم، کلر، بی کربنات و کلسیم) لازم است.

4-3- حلالیت کودها

حلالیت کودها ارتباط مستقیمی با دما دارد. محلول­های کودی ذخیره شده، در پاییز با کاهش دما رسوب می­کنند. بنابراین توصیه می­شود برای ذخیره  در طی فصول سرد، غلظت­های کم و رقیق آنها استفاده شود.

4-4-کودآبیاری با استفاده از آبهای شور

تحمل گیاهان مختلف به شوری و غلظت افزوده یون­های سمی، بسیار متفاوت است. در به کارگیری آبهای شور در کودآبیاری، باید به افزایش شوری حاصل از کود نیز توجه داشت. اگر قابلیت هدایت الکتریکی خاک بیش از 2 دسی زیمنس بر متر باشد، با توجه به احتمال خسارت بسیاری از محصولات گلخانه­ای می بایست  مقدار یون همراه در کودهای نیتروژن دار یا پتاسیم­دار کاهش یابد. به طور کلی در شرایط شور برای مدیریت صحیح آبیاری، مصرف آب بیش از نیاز تبخیر و تعرق گیاه می­باشد. به طوریکه آب اضافی، نمک را از منطقه­ی فعالیت ریشه خارج کند. مقدار آب لازم برای کاهش غلظت نمک در منطقه­ی ریشه تا حد مشخص تحت عنوان نیاز آبشویی نامیده می­شود.

4-5- pH خاک

بهترین pH از لحاظ قابلیت جذب عناصر غذایی بین 6 تا 5/6 می­باشد. نسبت یون­های آمونیوم به نیترات در آب آبیاری، در تنظیم pH ریزوسفر به ویژه در خاک­های شنی و بسترهای بی­اثر با ظرفیت بافری کم(نظیر پشم­سنگ) نقش مهمی دارد. اگر منبع اصلی نیتروژن آمونیوم باشد، جذب کاتیون­ها بر آنیون­ها غالب بوده، پروتون از ریشه به ریزوسفر ترشح می­شود.

نوسانات ناشی از منبع نیتروژن(نیترات یا آمونیوم) در pH خاک تا حدود 5/1 واحد گزارش شده است. در دمای بالاتر از 30 درجه سانتی­گراد کودهای آمونیوم­دار برای گوجه­فرنگی و توت­فرنگی مناسب نبوده، سبب کاهش رشد و نمو گیاه می­شود. جذب آمونیوم باعث کاهش جذب سایر کاتیون­ها نظیر کلسیم، منیزیوم و پتاسیم می­شود. برای تنظیم pH ، به کارگیری ترکیبی شامل 80 درصدنیترات و20 درصد آمونیوم توصیه می­شود.

5- تزریق به داخل تنه ­ی درخت هم یکی از روش های کود دهی است.

روش تزریق عناصر غذایی به تنه­ی درخت درگذشته متداول  بوده است. به طوری که سوراخی داخل تنه­ی درخت ایجاد شده، یک لوله داخل آن قرار داده می­شد. ترکیبات غذایی درون لوله به تدریج جذب گیاه می­شد. گاهی اوقات کپسول­های حاوی مواد غذایی یا سموم در این سوراخ­ها قرار داده می­شد. در برخی از موارد میخ­هایی که سطح آنها با روی پوشش داده شده بود به تنه­ی درخت کوبیده می­شد. در روش تزریق، عناصر غذایی و برخی سموم با فشار بالا به تنه­ی درخت وارد می­شود. در این روش حجم عناصر غذایی مورد استفاده کمتر است و آلودگی زیست محیطی کمتری وجود دارد. در کشور ما از این روش  برای برطرف کردن کلروز آهن و کمبود روی، منگنز و بور در درختان میوه مثل سیب، گلابی و به استفاده می­شود. یکی از روش­های موثر برای برطرف کردن کلروز ناشی از آهک، تزریق سولفات آهن به داخل تنه­ی درخت می­باشد. البته مقدار مصرف کود بالا می­باشد(حدود 8 لیتر برای هر درخت).

5-1- زمان تزریق:

زمان تزریق به هدف و نوع ماده­ی تزریق شده بستگی دارد. با توجه به اینکه انتقال مواد در شیره­ی آبکش به شکل فعال و براساس رابطه­ی منبع(برگ­ها) و محل مصرف(میوه یا ریشه) می­باشد، زمان تزریق مهم است. اگر تزریق در تابستان انجام شود قسمتی از مواد به ریشه­ها منتقل می­شود بنابراین در شرایطی که کنترل پوسیدگی ریشه و انتقال مواد به ریشه مورد نظر باشد تزریق باید در تابستان و پس از توقف رشد رویشی انجام شود.

5-2- اهداف تزریق:

بطور کلی تزریق به تنه­ی درخت برای وارد کردن سریع عناصر غذایی، آنتی بیوتیک­ها آفت­کش­ها و علف­کش­ها به داخل گیاه استفاده می­شود. تاثیر تزریق از مصرف خاکی یا محلول­پاشی سریع­تر است.

6- روش تزریق

ابتدا در اطراف تنه­ ی درخت چند سوراخ به عمق حدود 5 سانتی­متر(بسته به قطر تنه و طول نازل) و قطر حدود نیم سانتی­متر با مته ایجاد می­شود. سپس نازل­ها محکم در سوراخ­ها قرار داده می­شود بطوریکه مایع تزریقی از اطراف سوراخ و نازل خارج نشود. قطر سوراخ ایجاد شده بر روی تنه­ باید یک شماره کوچکتر از قطر نازل باشد. مواد لازم با پمپ به تنه­ی درخت تزریق می­شود. اگر ماده تزریقی کم باشد تکرار تزریق لازم است.

6-روش چالکود

یکی از روش­ های کود دهی باغ­ها روش چالکود است. در این روش تعدادی چاله(اغلب سه چاله) به ابعاد 40 × 40 سانتی­متر در محل سایه انداز درخت ایجاد می­شود. داخل آن از کود حیوانی، گوگرد یا اسید سولفوریک نیم نرمال(حدود 40میلی­متر)، سولفات آهن و روی و اسیدبوریک پر می­شود. گوگرد را برای کاهش pH خاک­های آهکی قرار می­دهند. بنظر می­رسد این روش بویژه در مورد فسفر و پتاسیم موثرتر از پخش سطحی یا مخلوط کردن کود با خاک منطقه­ی سایه انداز گیاه باشد.