اهمیت آنالیز خاک
آزمایش خاک به چند دلیل دارای اهمیت است: بهینه سازی تولید محصولات کشاورزی، محافظت از محیط زیست در برابر آلودگی ناشی از رواناب و آبشویی کودهای اضافی، کمک به تشخیص مشکلات کشت گیاه، بهبود تعادل تغذیه ای محیط کشت و صرفه جویی در مصرف می باشد. آنالیز شیمیایی خاک قبل از شروع فصل رشد کمبود مواد مغذی، عدم تعادل pH یا نمک های محلول اضافی را نشان می دهد. برای باغبانان و کشاورزان، تجزیه و تحلیل خاک می تواند اطلاعات مهمی را در مورد گیاهان مناسب برای کشت، مواد مغذی مورد نیاز خاک، موجودات زیستی مفید یا مضر در خاک و نحوه جلوگیری از آفت، عملکرد محصول و اجتناب از کود دهی غیر ضروری را فراهم می کند.
تجزیه و تحلیل خاک یک ابزار ارزشمند برای مزرعه شما است زیرا نهاده های مورد نیاز برای تولید کارآمد و اقتصادی را تعیین می کند. یک آزمایش خاک مناسب کمک می کند تا با توجه به وضعیت تغذیه ای خاک بهتر و دقیقتر در در مورد کوددهی تصمیم گرفت.
مقدار مواد مغذی در خاک از یک مکان جغرافیایی به مکان دیگر، در بین سیستم‌های زراعی و بسته به شیوه‌های مدیریت خاک متفاوت است. حتی اگر خاک ممکن است مقدار زیادی مواد مغذی داشته باشد، همه مواد مغذی به شکلی نیستند که توسط گیاهان جذب شوند. نتایج آزمایش خاک اطلاعاتی را در مورد نوع خاک و خصوصیات اساسی خاک مانند pH، هدایت الکتریکی و غیره در اختیار کشاورز قرار می دهد و همچنین میزان مواد مغذی موجود در خاک را تعیین می کند. آزمایش خاک برای وضعیت مواد مغذی تنها راه دقیق برای تعیین مقدار کود مورد نیاز برای رشد یک محصول است. محققین توصیه می کنند که نرخ کود باید همیشه بر اساس نتایج آزمایش خاک و نیازهای محصول باشد. این امر رشد و عملکرد گیاه را بهینه می کند. این رویکرد همچنین می تواند اثرات زیست محیطی را به حداقل برساند و سود خالص را به حداکثر برساند. اطلاع از میزان مواد غذایی و حاصلخیزی خاک و همچنین شناسایی کمبود عناصر غذایی از عوامل مهم در کشاورزی نوین و پایدار است. ارزیابی و حاصلخیزی خاک، انتخاب کشت مناسب و مصرف متعادل کودهای شیمیایی و حیوانی سبب موفقیت در تولید بهینه محصولات کشاورزی می شود. در این راستا از آزمون خاک به منظور تعیین مقدار عناصر غذایی قابل استفاده گیاه در خاک استفاده می شود. بر اساس نتایج به دست آمده می توان توصیه کودی مناسب را اعمال نمود. دراین صورت علاوه بر افزایش عملکرد محصول و کاهش آلودگی محیط زیست در مورد مصرف بهینه عناصرغذایی پرمصرف و کم مصرف ارائه کرد. هزینه های اضافی نیز کاسته خواهد شد. آزمون خاک یک روش سریع، کم خرج و دقیق است و چنانچه نمونه برداری به درستی و مطابق با موارد بیان شده زیر انجام شود می توان توصیه کودی مناسب را در مورد مصرف بهینه عناصرغذایی پرمصرف و کم مصرف ارائه کرد.
- در مورد وضعیت خاک و نحوه بهبود آن آگاهی کسب می کنید
- اولین گام در مدیریت حاصلخیزی خاک می باشد
- هزینه های کود را به حداقل برسانید
- از تخریب خاک جلوگیری کنید
- از کوددهی بیش از حد خودداری کنید
چه زمانی بايد آزمون خاك را انجام داد؟
بهترين زمان براي انجام آزمون خاك، قبل از کاشت گیاه و یا قبل از شروع فصل رشد می باشد که عموما این زمان ها در فصول پاییز و یا اوایل بهار می باشند که در این ایام زارع وقت بیشتری داشته و بهتر می تواند نسبت به تهیه کودهای مورد نیاز و نیز مصرف آنها اقدام نماید.
مراحل آزمون خاک
مراحل آزمون خاک دارای چهار مرحله اساسی است که به شرح ذیل آمده است :
- نمونه برداری
- تجزیه شیمیایی آزمایشگاهی
- تفسیر نتایج
- توصیه کودی
نمونه خاك
نمونه‌برداری از خاک را طوری انجام دهید که تمام قسمت‌های خاک در آن باشد. نمونه را به طور منظم یا نامنظم و از عمق حداکثری ریشه گیاه بردارید، میزان نمونه برای هر هکتار ۱ کیلوگرم است. به عنوان يك قاعده كلي اراضي كشاورزي كه تا ۱۰ هكتار وسعت داشته باشند را به عنوان يك واحد نمونه برداري مي توان محسوب كرد. به شرطي كه كل مزرعه از بابت جنس خاك، نوع زراعت قبلي و نوع كود استفاده شده يكسان باشد. اراضي بزرگ و نيز اراضي كه از نظر خاك يكنواخت نيستند بايد به قطعات كوچكتر يك‌دست تقسيم شده و از هر قسمت جداگانه نمونه برداري كرد. ایده آل ترين نمونه خاك بايستي حداقل ۴۰۰ گرم وزن داشته باشد (جهت انجام آزمایشات، خاک آورده شده از مزرعه باید ۵/۱-۱ کیلوگرم باشد). نمونه ها بايستي داخل يك پاكت پلاستيكي استریل ريخته شود و اين پاكت داخل پاكت ديگري قرار گيرد. اطلاعات هر نمونه را بايستي روي پاكت نوشت به صورتیکه پاك نشده و بتوان آن را خواند. اطلاعات شامل محل نمونه برداري، عمق نمونه، نام زارع و نوع محصول تاريخ نمونه برداري و نمونه بردار است. هنگام نمونه برداری زمین نه خشک و نه خیس باشد، این زمان بهترین زمان برای نمونه برداری است. آنالیز خاک تاثیر چشمگیری در افزایش بازدهی و همچنین مدیریت کوددهی محصولات دارد.
برای محصولات گلخانه ای:
درگلخانه ها بهتراست ازهر سالن یک نمونه مجزا تهیه گردد به اینصورت که از نقاط مختلف سالن از لایه ۳۰ – ۰ سانتی متری یک نمونه تهیه شود، نمونه برداری باید بصورت تصادفی و مرکب انجام گیرد به این ترتیب که از ۸ تا ۱۰ نقطه بصورت تصادفی تا عمق ۳۰ سانتی متری نمونه برداشته شده پس از مخلوط کردن کامل این نمونه ها حدود دو کیلوگرم خاک درون پلاستیک ریخته شود و پس از ثبت مشخصات سالن نمونه به آزمایشگاه ارسال گردد. محل نمونه برداری دقیقا محل فعالیت ریشه یعنی دیواره جانبی جوی ها باشد. چنانچه گلخانه از سالن های متعدد تشکیل شده است همانگونه که بیان شد بهتر است از هر سالن نمونه مجزا تهیه شود.
برای محصولات زراعی :
پـس از قطـعه بنـدی زمیـن مـورد نظـر براســاس بافـت، رنـگ، شیـب و… از مرکز زمیـن و چهــارگوشـه قطعـه مـورد نظـر مقـداری خــاک از عمـق ۳۰ – ۰ سانتیمتـری زمیـن (منطقـه وسعـت ریشـه) برداشتـه و این پنـج نمـونه را با هـم کاملاً مخلـوط نماییـد، سپـس حـدود ۲ کیلوگرم از خـاک مخلـوط شده را درون ظرف یا پلاستیک کاملاً تمیز ریختـه و کارت مشخصات نمونه شامل نام زارع، محل نمونه برداری، عمق نمونه برداری، کشت قبلی و کشت مورد نظر را تکمیل نموده و نمونه را به آزمایشگاه ارسال نمایید.
توجه به نكات زیر براي نمونه‌برداري در كشت زراعی مهم است:
1) براي نمونه‌برداري در كشت زراعی، عمق نمونه‌برداري را نوع محصول و نوع ريشه آن مشخص مي‌كند.
2) بهترين زمان نمونه‌برداري در زراعت، پس از برداشت محصول قبلي است.
3) در صورت وجود تك درخت در زمين زراعي، نمونه از زير درخت برداشت نشود.
4) در صورت كشت جوي و پشته نمونه‌برداري از كنار جوي باشد.
براي نمونه‌برداري خاك به منظور كشت گياهان زراعي، در مسیر W فرض شده روی زمین حداقل از ۲۰ نقطه با فاصله‌های مناسب به شرح زیر نمونه برداشت می‌شود: ابتدا ۵ سانتی‌متر رویی خاک را کاملاً کنار زده و يك گودال به عمق ۳۰ سانتي‌متر حفر کرده (بسته به نوع ريشه محصول ممكن است اين عمق كمي متفاوت باشد) سپس از كناره اين گودال حدود نیم کیلو از خاک برداشته داخل سطل پلاستیکی تمیز ریخته شود. بنابراین پس از حداقل ۲۰ بار نمونه‌برداری حدود ۱۰ کیلوگرم خاک داخل سطل است. خاک داخل سطل را به خوبی مخلوط نموده و سعی شود خاکی از درون سطل بیرون نریزد. از خاک مخلوط شده داخل سطل، حدود ۲ کیلوگرم خاك درون کیسه پلاستیکی تميز ریخته و به آزمايشگاه ارسال شود.
برای احداث باغ یا باغ موجود :
ابتدا یک پروفیل (گودال) به عمق ۵/۱متر در وسط باغ (در سایه انداز یکی از درختان به فاصله دو تا دو نیم متراز تنه درخت) یا محل احداث باغ، حفر نمایید. بعد، از خاک دیـواره گودال از سطح خـاک تا عمـق ۳۰ سانتیمتـری بطـور یکنواخت بتراشیـد و حـدود ۲ کیلوگرم آنرا درون ظـرف یا پلاستیک کاملاً تمیـز ریخته و کـارت مشخصـات کامـل (از جملـه عمـق نمـونه بـرداری) را پر نموده و درون آن بگـذاریـد. سپــس همیـــن کــار را بــرای عمـق۶۰ ـ ۳۰ سـانتیمتـری و۹۰ ـ ۶۰ سـانتیمتـری و۱۵۰ ـ ۹۰ سانتیمتری تکـرار نماییـد. باید در هر قطعه از باغ ۴ یا ۵ گودال حفر کنید و در اخر تمامی خاک های مربوط به هر عمق از هر گودال را با هم مخلوط کنید و حدود ۲ کیلوگرم از خاک های مخلوط شده را به آزمایشگاه ارسال نمایید.