کود آبیاری

کود آبیاری(Fertigation) روشی موثر بر افزایش عملکرد محصولات کشاورزی

Fertigation از لحاظ واژه از تلفیق دو کلمه Fertilizer و Irrigation تشکیل شده است. و اولین بار در آمریکا بواسطه استفاده از آمونیوم انهیدروس در آب آبیاری مطرح گردید.

سابقه آن به زمان رومی ها بر می گردد، هنگامیکه از فاضلاب خانه ها برای تغذیه محصولات خود در آب آبیاری استفاده می کرند. در آمریکا برای مزارع موز از حل کردن سولفات آمونیوم در مسیر آب آبیاری در دهه 1930 استفاده شده است.

توسعه آبیاری های تحت فشار این روش را نیز دچار تحول نموده است. امروزه شاید با اطمینان بتوان گفت که در آبیاری قطره ای این روش در دنیا عجین شده و در سیر تکامل و بهبود است. مزایای آن عبارتند از:

•یکنواختی توزیع

•توزیع زمانی مناسب

•کاهش هزینه ها

•کاهش تراکم خاک

•بهبود مدیریت

•کوددهی در مراحل مهم فیزیولوژی گیاه و تقسیط مکرر کود بر اساس نیاز گیاه

•افزایش کیفیت و کمیت محصول

•کاهش آلودگی به مواد شیمیایی

•صرفه جویی در زمان و نیروی کار

از روش کود آبیاری می توان در آبیاری قطره ای و بارانی استفاده نمود. این کود برای محصولات مختلف زراعی و باغی و در اراضی که دارای روش آبیاری تحت فشار و یا سطحی می باشند، قابل مصرف می باشد.

قبل از انجام کود آبیاری، تعیین کیفیت آب آبیاری الزامی است.
محلول یک درصد کود می بایست ظرف مدت 3 دقیقه کاملا در آب حل شود.
مقدار مصرف 20_ 40 کیلوگرم کود آبیاری در هکتار به عنوان کود مکمل (سرک) برای محصولات زراعی پیشنهاد می گردد، در این کود رعایت نکات زیر الزامی است:
pH محلول آبکود می بایست در محدوده 5 تا 6 باشد.
ابتدا نصف تانک کود را از آب پر نموده و سپس با آب به حجم نهایی برسانید.
غلظت محلول آب کود نبایستی از 100 گرم در لیتر بیشتر باشد.
شوری محلول پایه در صورت استفاده از سیستم تزریق نبایستی از 2 دسی زیمنس بر متر بیشتر باشد.
در اراضی که بافت سنگین یا خطر تجمع املاح و شوری دارند، کود آبیاری بایستی یک در میان صورت گیرد تا خطر تجمع املاح در مناطق مرطوب اطراف ریشه گیاه کاهش یابد.
در صورتیکه از سیستم تحت فشار آبیاری استفاده می شود، بهتر است در ساعات خنک روز آبیاری صورت گیرد. این مسئله در سیستم های آبیاری بارانی بسیار حائز اهمیت است تا گیاه دچار برگ سوزی نشود.
تقسیط کود می بایست براساس رعایت غلظت مجاز (حداکثر 100 گرم در لیتر برای استفاده در آب آبیاری و دو گرم در لیتر برای روش محلول پاشی)، توصیه های کودی محصول مورد نظر و مطابق با دوره رشد گیاه صورت گیرد.
قبل از تزریق کود در سیستم آبیاری، از توزیع و پاشش یکنواخت نازلها مطمئن شوید. عدم توزیع یکنواخت آب در مزرعه آب منجر به توزیع غیر یکنواخت کودها در خاک می شود.
در روش آبیاری سطحی می توان مقدار لازم را به تدریج در یک بشکه شیردار حل نموده و معادل دبی آب، به آب آبیاری اضافه کرد.
کود آبیاری (آبکود) برای گیاهان زراعی از اواسط رشد به بعد بصورت مکمل شروع شود.

مدت زمان تزریق کود

حداقل مدت زمان تزریق 45 تا 60 دقیقه قابل توصیه است. این مدت زمان برای توزیع عناصر در محل ریشه بصورت یکنواخت مناسب است تزریق محلولهای غلیظ کمتر از 45 دقیقه توصیه نمی شود. اگر زمان مدت تزریق محلول نیز زیاد باشد آبشویی بوجود آمده و مواد از منطقه ریشه خارج خواهند شد در آبیاری قطره ای قسمتهای مختلف باغ در زمانهای مختلف آبیاری می شود یعنی در هر زمان مشخص یک قسمت باغ آبیاری می گردد. بنابراین آبیاری قسمتهای مختلف زمان بندی شده اند در آب و هوای گرم بعضی از محصولات نیاز دارند که حداقل روزانه یکبار آبیاری شوند در این شرایط افزایش زمان مشکلاتی را بوجود می آورد.

حداکثر زمان تزریق بستگی به نوع خاک و نیاز آبی و غذایی گیاه دارد. بعنوان یک اصل کلی حداکثر زمان تزریق برای هر منطقه نباید بیشتر از 2 ساعت باشد و بعنوان اصول کلی که در تزریق به بایستی در نظر گرفت موارد زیر هستند:

تعداد دور آبیاری
طول دوره تزریق یا مدت زمان تزریق
مقدار کل کودی که بایستی در یک فصل تزریق شود
مقدار کودی که هر دوره از آبیاری تزریق شود
غلظت عناصر در محلول کودی

درنظر گرفتن این موارد در کارائی کود آبیاری (آبکود) تاثیر زیادی دارد.

آبیاری قطره ای

آبیاری قطره ای که بالاترین کارایی مصرف آب را در بین روشهای آبیاری دارد، بسیار مناسب برای استفاده از این تکنیک است. در این حالت کودهای محلول در آب در غلظت مناسب از طریق جریان آب به محیط مرطوب خاک هدایت می شود.بنابراین توزیع عناصر غذایی مورد نیاز به منطقه ای که مناسب است هدایت می شود. علاوه براین، در آبیاری قطره ای، مصرف مواد علف کش، قارچ کش برای کنترل بیماریها و آفت کش ها به دلیل فوق الذکر موثر عمل می کنند.

محاسن کود آبیاری:

عمده مواد غذایی از طریق ریشه گیاه به صورت یونهای محلول در آب جذب می شوند، باید در آب حل و سپس جذب گردد. طبعا روش کوددهی از طریق آبیاری بهترین روش کوددهی بوده و دارای امتیازات زیر نیز می باشد: در دسترس قرار دادن مواد غذایی در زمان حداکثر نیاز گیاه، کارایی کود و آب را افزایش می دهد، ریشه گیاه سالم تر می ماند، کاهش آبشویی و تصعید، صرفه جویی در زمان، انرژی و هرینه ها، امکان کاربرد همراه با سم و سایر مواد شیمیایی، میزان مصرف کود را کاهش می دهد، نیاز آب آبیاری کمتر است، مقاومت به آفات و بیماریها را افزایش می دهد، آلودگی محیط زیست را ندارد و با تولید پایدار سنخیت ندارد.

اگرچه با همه روشهای آبیاری، مصرف کود آبیاری ممکن است، ولی با توجه به توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار در کشور، کودهای مناسبی برای افزایش کارایی آنها می طلبد تا مصرف کود آبیاری افزایش یابد. این کود از طریق شرکت خدمات حمایتی کشاورزی توزیع می گردد، دارای 18 درصد ازت، 10 درصد فسفر، 18 درصد پتاسیم، 2/0 درصد آهن کلاته، 2/0 درصد منگنزکلاته ، 2/0 درصد روی کلاته می باشد. با توجه به نسبت مناسب مواد غذایی، این کود برای همه گیاهان اعم از مزرعه ای و باغی می توان مصرف نمود.

روش مصرف در مزارع با روش آبیاری تحت فشار:

مقدار مورد نیاز برای هر نوبت (15 کیلوگرم در هکتار) را با 85 کیلو گرم اوره مخلوط و سپس همراه با آبیاری مصرف نمایید.

مقدار، زمان مصرف و دفعات مصرف کود آبیاری در محصولات مختلف زراعی، سبزی و صیفی

نوع گیاه	مقدار مصرف در هر نوبت (کیلوگرم در هکتار)	تعداد دفعات	زمان مصرف
گندم و جو	20_15	3	پنجه زنی، ساقه رفتن و خوشه رفتن همراه سرک اوره
ذرت	35_25	2	مرحله شش برگی و قبل از گلدهی همراه با سرک اوره
چغندرقند	30_20	2	از ماه دوم پس از سبز شدن به همراه اسیدبوریک
پنبه	25_20	2	ساقه رفتن و غوزه رفتن
صیفی جات	35-25	2	پس از تشکیل کامل بوته ها به فاصله یک ماه
یونجه	40_30	2	قبل از چین اول و آخر

روش مصرف در مزارع با روش آبیاری سنتی: در این روش می توان مقدار لازم را به تدریج در یک بشکه 100 لیتری شیر دار حل نموده و معادل دبی آب، به آب آبیاری اضافه نمود و طوری عمل شود تا توزیع کود در مزرعه یکنواخت شود.

روش مصرف در درختان میوه: مقدار مورد نیاز کود را در یک بشکه 100 یا 200 لیتری تدریجا حل نموده و همراه با آبیاری مصرف می گردد. مطابق جدول زیر:

مقدار، زمان مصرف و دفعات مصرف کود آبیاری در محصولات مختلف زراعی، سبزی و صیفی

نوع گیاه	مقدار مصرف در هر نوبت (گرم برای هر درخت)	تعداد دفعات	زمان مصرف
پسته	150_100	2	بهار قبل از تشکیل مغز
مرکبات	200_150	2	بهار تا مرداد ماه
درختان میوه	100_50	2	از شکوفه تا 45 روز قبل از برداشت
خرما	150_100	1	پس از تلقیح

در سیستم های تحت فشار معمولا براساس تعداد درختی که در هر نوبت آبیاری می شود، میزان کود محاسبه و در منبع ریخته و وارد جریان آب خواهد شد و برای همه روشهای آبیاری تحت فشار قابل اجرا می باشد.